Misschien een woordje over de stage...?

Door de berichtgevingen over uitstapjes en de weersgesteldheid ter plaatse (die temperatuurgewijs de laatste dagen opmerkelijk verbeterd is; twee topjes hebben zelfs al het Peruaanse daglicht en de onmiskenbaar schaamteloze blik van grootvader Leoncio gezien) zou een aandachtige lezer terecht kunnen opmerken dat de titel van de weblog “Stage in Andahuaylas, Peru” mogelijk enigszins naast de kwestie is. Om aan deze commentaar tegemoet te komen, kan ik niet anders dan een woordje uitleg te geven bij mijn stageactiviteiten hier. Mocht het een beetje vervelen, sla dan gerust dit stukje over. Daar gaan we.

Kukuli is een kleuterschooltje voor de meer begoede – in enkele gevallen materieel verwende – Peruaanse kleuterkinderen. Er zijn er zo ongeveer 35. Sommigen van hen verdenk ik ervan over een garderobe te beschikken die de mijne ruimschoots overtreft. En dan heb ik het wel degelijk over alle kledingstukken die ik in de bescheiden kastruimte in de Grote Heide nummer 5 in Leest – ik wou bijna zeggen “netjes”, maar dat is niet geheel naar waarheid – bewaar. De keuze hier, in de Avenida Lázaro Carrillo 113 in Andahuaylas, is uiteraard tot een minimum beperkt door het feit dat andere en meer belangrijke bagagestukken hun deel van de beperkte pakruimte opeisten en elke modebewuste man of vrouw zou er waarschijnlijk de muren van oplopen iedere morgen uit dat miserabel hoopje kleren een smaakvolle keuze te moeten maken. Maar goed, mijn bescheiden modebewustzijn heb ik voor het grootste deel 5 maanden veilig opgeborgen en zolang mijn kleren niet hopeloos vuil en stinkend zijn kan ik daar zelfs goed mee leven. De kleuterkinderen hier daarentegen worden dagelijks in een ander tenue’tje gestoken, het ene al met een hoger Madonna-van-de-jaren-tachtig-gehalte dan de andere (verdorie, Alejandro begint hier weer uit volle borst “Alle kleuren van de regenboog” te zingen. Waar zijn we toch mee begonnen???). Toegeven, zo’n kleuterkind morst en kwijlt nog dat het een aard heeft en bevuilt daarmee zijn kinderlijk deux-pieceke meer dan vader- of moeder lief is, maar de verschillende nieuwe outfits die ik hier al gezien heb…

Maar goed, ik dwaal een beetje af. Het ging over mijn stage.
Het kleuterschooltje heeft 3 kleine klasjes (dat “kleine” slaat zowel op het aantal kleuterkinderen per klas als op de afmetingen van de lokaaltjes die niet groter meten dan 4,4 op 4 meter): de drie-vier- en vijfjarigen. Er is ook nog de “cuna”, de kinderopvang van de allerkleinsten, maar daar hou ik me niet echt mee bezig. We hebben Carolina, mijn stagebegeleidster trouwens kunnen overtuigen om daar volgend jaar een punt achter te zetten. De 3 klasjes hebben elk hun eigen kleuteronderwijzeres: Laura geeft les aan de vijfjarigen. Ze is 23 jaar en is uitermate verknocht aan haar kleine, uitklapbare gsm, die zelfs tijdens de lesuren niet van haar zijde wijkt. Zo kan het gebeuren dat ze haar uitleg over het verkeerslicht prompt staakt om de oproep op het kleinood te beantwoorden. Sinds kort is er een vriendje ten tonele verschenen, Rupner, maar of de relatie een lang leven beschoren is zal de tijd moeten uitwijzen. Ze is ook uitermate gelovig en ik heb haar al aan de computer met Alejandro (het negenjarige zoontje des huize) ‘betrapt’ terwijl ze hem al dan niet illegaal gedownloade “musica christiana” de oortjes in pompte. “En muziek van K3, is dat dan beter?”, hoor ik u al vragen. Dat staat open voor discussie, maar ik vrees dat K3 een lichte voorsprong heeft. Laura is in ieder geval zeer gedreven in wat ze doet en van de 3 leerkrachten neemt zij meestal het voortouw als het op het leiden van gezamenlijke kleuteractiviteiten aankomt.
Carina, een vierentwintigjarige, staat voor de klas van de vierjarigen. Ze kan redelijk flauw en zeurderig praten, maar in de klas heeft haar stem gelukkig toch net dat volume om over de roepstemmetjes van de kleuterkinderen heen te geraken. Op de avond van het feest van de tweede verjaardag van Kukuli werd me al snel duidelijk uit hun blikken dat de vader van Dorian, een kleuterkind uit haar klas, een iets ruimere functie vervulde dan louter “vader van een kleuterkind uit haar klas”. Het weze haar gegund, daar niet van.
Jenny, een zesentwintigjarige, samenwonend en moeder van een meisje van zes, geeft les aan de driejarige snotters (dat laatste mag redelijk letterlijk opgevat worden). Haar Spaans begrijp ik het minst van alle drie. Qua karakterbeschrijving kan zoiets tellen, niet?

Ik ben mijn stage begonnen met het observeren van de 3 klasjes. Ik had gehoopt dit in 3 weken te klaren: 3 klasjes, 3 weken, klinkt vrij logisch, nee? Ware het niet dat er allerlei schooldagen eensklaps wegvallen. Zelf krijg je dat uiteraard op Peruaanse wijze pas de dag voordien meegedeeld zodat een planning maken hier nog moeilijker wordt dan dat dit anders (zeker voor mij met mijn gebrek aan planningvaardigheden) al het geval is. Een autorally die door Andahuaylas passeert of de dag van “Señor de Huanca” zijn redenen genoeg om een schooldagje te schorsen. Bovendien nam Carolina mij ook nog een keer mee op schoolinspectie in Huancaray of werd ik verondersteld een uiteenzetting te geven over het kleuteronderwijs in Vlaanderen tijdens een “taller” (workshop) voor leerkrachten in Kishuara. Aan dat betoog werkte ik ettelijke uren: een volledige ter zake doende samenvatting en toepassing van een cursus van ene prof Laevers, die met zijn theorie van het ervaringsgericht onderwijs de termen “welbevinden” en “betrokkenheid” een geheel eigen leven liet gaan leiden en die voor mij hier ook de leidraad van mijn stageactiviteiten vormt. Goed, een gerichte samenvatting is één zaak, de vertaling naar het Spaans een andere. Drie problemen steken daarbij de kop op: het eerste en meest bepalende, mijn kennis van de Spaanse taal is – laat ons eerlijk wezen – redelijk beperkt. Het tweede probleem: zo’n cursus bevat heel wat specifieke termen die in een huis-tuin-en keukenwoordenboek niet zo maar zijn terug te vinden. Drie: vertalen is een vak apart (nietwaar Eva?). Het moge al snel duidelijk worden dat er behoorlijk wat zwoegwerk aan te pas kwam om een niet eens geweldig vlotte tekst op papier te zetten. Maar goed, ik had de dingen voor mezelf wat op een rijtje en was klaar om het beste van mezelf te geven.

Toen was er de twee uur durende enkele rit met de 4x4 naar Kishuara. Door de mist zag je soms geen hand voor ogen en Carolina maande de chauffeur (die zich overigens zeer bekwaam van het stuur bediende) meermaals aan niet zo dicht bij de afgrond te rijden (wat hij in onze ogen – die natuurlijk een beetje misleid waren door de mist - ook niet deed). Om een lang verhaal kort te maken, de taller ging uiteindelijk louter en alleen over het demonstreren van educatieve materialen, het ijverig kalkeren van kindertekeningen door de aanwezige leerkrachten incluis. Door een vermeende verslechtering van de weersomstandigheden zouden we iets vroeger, om 16u30 weer richting Andahuaylas vertrekken en dus was de tijd eerder beperkt. En ook Carolina, die mij eerst zeer enthousiast tot de spreekbeurt had aangemaand, had de dag voor het bezoek aan Kishuara al aangegeven “Ach, het hoeft ook niet echt, hoor.” Ja, afspraken worden hier met een hele klodder zout genomen (ook hun eten is ervan doordrongen, maar dat is alweer een ander verhaal).

Enfin, het mag dus duidelijk zijn dat de observatieactiviteiten uiteindelijk bijna 4 weken geduurd hebben en dat ik tijdens die 4 weken telkens hetzelfde klaspatroon zag terugkeren: onderwijs aan kleuterkinderen dat veel te verbaal gericht is, dat veel te weinig exploratiemogelijkheden biedt, dat kinderen van vijf jaar schrijfoefeningen geeft waar ze op dat moment allesbehalve aan toe zijn. Gedragsregels die niet worden toegepast, discipline (voor zover je daar bij kleuterkinderen van kan spreken) die mijlen ver te zoeken is. En wat krijg je dan? Kleuters die zich vervelen in de klas of die storend gedrag vertonen (roepen, plagen, uit de klas lopen,…). Horendol werd ik er soms van: een kleuteronderwijzeres die een volledige uitleg staat te geven over het ontkiemen van een zaadje en daarbij ook aantekeningen maakt op het schoolbord (ja, hoor, in de kleuterklassen hier hangt er gewoon al een schoolbord tegen de muur!) en kleuterkinderen die terwijl zitten te roepen, rond te lopen of met een infrarood-lichtje in de ogen van de medekleutertjes zitten te schijnen. Ook het dagelijkse werkblaadje maakt deel uit van de klaspraktijk: steeds hetzelfde, kleuren, knippen of plakken. Veel meer komt er niet aan bod. In vele gevallen begrijpen de kleuterkinderen ook niet wat er van hen verwacht wordt, zodat ik menigmaal de leerkracht het werkblaadje van kleuterlief zelf heb zien afmaken, zodat de schijn voor de ouders hoog wordt gehouden.

Over schijn gesproken. Op zaterdag 22 september waren we getuige van een hoogstandje schijn. De tweede verjaardag van Kukuli zou niet zonder uiterlijk vertoon voorbijgaan. Uiteraard waren we weer niet geweldig goed op de hoogte van wat er te gebeuren stond, maar toen we die vrijdagavond de activiteiten van de ouders gadesloegen hadden we al snel door welk een groots schouwspel zich voor onze ogen zou afspelen. Elke klas, tot de cuna toe, had een eigen paradewagen die – het mag gezegd – prachtig uitgedost was. Er was het thema van de boerderijdieren, de dieren van de selva, de Peter Pan en elfjes en de Incawagen. Qua creativiteit zijn ze alvast geslaagd met onderscheiding! Elk kleuterkind werd in de gepaste tenue gestoken en op de wagen eigen aan het thema geploft. Inbreng hadden de kleuterkinderen niet. Lachen en mooi zijn, dat was hun voornaamste en enige taak. De 4 wagens werden ook nog eens voorafgegaan door een alweer fantastisch uitgewerkte “gusano”, een glimworm die uit ongeveer 18 meter verschillend gekleurde stof bestond, die door evenveel ouders (en Bart, het hoofd) door middel van hoepels werd voortbewogen en waarvan het hoofd de nacht voordien nog snel maar zeer kundig door Carolina en Laura in mekaar geknutseld werd. Dat was het geheel. Maar niet volledig. Pieero, een vijfjarig kleuterkind wou samen met zijn ouders het geheel lichtelijk doorbreken door een eigen wagen te hebben. En wat voor één. De Volkswagen kever van ma of pa was helemaal in het zwart, met zilveren lijnen die het spinnenweb moesten voorstellen, ingepakt. Alleen een piepklein reepje in de voorruit was uitgespaard om pa enig zicht te bieden tijdens het rijden. Op de auto stond dan een troonstoeltje waar Pieero, akelig zwart ingepakt, samen met het huishoudhulpje, gestalte gaf aan de figuur van Spiderman. Zwaar erover, om het zo maar eens te stellen. Ik zou zeggen, bekijk de foto’s en oordeel zelf. De hele parade, vergezeld van een live-bandje, maakte vervolgens haar intrede in het centrum van Andahuaylas. Een heel parcours werd afgelegd. En waarom? Gewoon om te tonen hoe geweldig hun kleuterschool wel niet is? Ik kan u verzekeren, dat is ze dus niet. Maar de verpakking, het uiterlijk vertoon haalt het ruimschoots op de inhoud, zoveel is zeker. Ook Carolina zegt steeds dat ze niet akkoord gaat met deze charades, maar alleen zij, als directrice van Kukuli kan hier een einde aan maken natuurlijk.

Weer naar de stage. Na mijn observatieactiviteiten heb ik alles in een mooi Powerpoint-kleedje gestoken. De nieuwe versie van Windows Vista is werkelijk ongelooflijk gebruiksvriendelijk zodat een leek als ik zelfs een presentatie met ingebouwde foto’s en filmpjes kan opmaken en vertonen. Had ik trouwens al eens vermeld hoe buitengewoon blij ik ben met de laptop die kort voor vertrek is aangekocht? Tegen Bart zeg ik dat te pas en te onpas “Had ik al gezegd hoe blij ik ben met de laptop?” Tijd dus om deze appreciatie eens aan een iets groter publiek bekend te maken. De Powerpoint-presentatie was bedoeld om mijn observatiebevindingen aan de 3 leerkrachten mee te delen. Ze was ook een mooie compensatie voor mijn belabberde Spaans. De vergadering zou plaatshebben op het kantoor van Carolina, dinsdag 2 oktober om 15u. Maar het zou natuurlijk te mooi zijn om zoiets meteen van de eerste keer goed te hebben. De vergadering werd met een dag uitgesteld. Valt nog mee. Afgezien van de 3 leerkrachten was er ook een “especialista” van het kleuteronderwijs aanwezig die bij UGEL werkt (waar ook Carolina werkt). UGEL staat voor Unidad de Gestiόn Educativo Local en is afhankelijk is van het Ministerio de Educaciόn. Veel meer uitleg moet je me daar niet bij vragen. Ook ik neem zoiets gewoon aan.

Goed, om deze verdere uiteenzetting niet al te veel op mijn stageverslagen te laten lijken, zal ik gewoon zeggen dat mijn boodschap in theorie goed is aangekomen. Het feit dat ik eigengemaakte filmpjes had over het verveelde en ongeïnteresseerde gedrag van de kleuterkindjes tijdens de les was misschien nogal confronterend, maar het maakte alles zo heerlijk aanschouwelijk. Vooral de “especialista” was zeer enthousiast over mijn betoog. En ook Laevers zou, denk ik, tevreden zijn met mijn pleidooi voor de actieve school: “Por eso quiero hablar en favor de una escuela activa, donde los niños pueden aprender descubriendo, donde el juego espontáneo es el punto de partida para la educación!” Schoon, nietwaar? Een eigengemaakt filmpje van een spelactiviteit in de zandbak van de vierjarige kleuterkinderen moest mijn uiteenzetting kracht bijzetten. De leerkrachten hebben we al gehad, nu de ouders nog en dat zal een iets hardere noot zijn om te kraken. Hun veeleisendheid en andere kijk op wat goed kleuteronderwijs moet inhouden zal niet makkelijk te counteren zijn, maar het is een opdracht die deel uitmaakt van “mijn takenpakket” hier. Wanneer die vergadering gepland wordt…? Ik hoop dat ik het zelf tijdig te horen krijg.

Dat was de theorie, waar je, als je naar Leuven gaat goed in behoort te zijn. Maar dan is er de praktijk. Samen met de 3 leerkrachten komt het er nu op aan lesactiviteiten te plannen die veel meer aansluiten bij het ontwikkelingsniveau van de kleuterkinderen en die veel meer gevarieerd in opzet zijn. Eén probleempje: ik ben geen kleuteronderwijzeres en de praktijk moet je in Leuven zelf maar zien te achterhalen (ok, daar is een stage natuurlijk ook voor bedoeld in de eerste plaats). Dus ben ik nu de leerplannen van het kleuteronderwijs in Vlaanderen grondig aan het bestuderen, zoek ik allerlei gepaste activiteiten op via internet en vraag ik de 1 of andere docent al eens om hulp. Ik heb het thema “water” aan de leerkrachten voorgesteld om als project uit te werken, omdat dat toch wat actiemogelijkheden geeft.

”En wat doet Bart nu eigenlijk?” is ook een veelgestelde vraag. Wel, Bart helpt bij de praktische uitwerking van allerlei educatief materiaal. Zo moet er nu een waterbak gemaakt worden en moeten er kapstokjes aan de buitenkant van de klassen bevestigd worden omdat dit heel wat rust in de klassen zal brengen. Zoals het nu is lopen de kleuterkindertjes te pas en vooral te onpas naar hun rugzakjes die op een hoop op een tafeltje gestapeld liggen om er een speelgoedje of iets om te eten uit te halen en dat stoort enorm. Door een eenvoudige ingreep zal dat euvel al verholpen worden. Een mens moet blij zijn met de kleine “overwinningen” die hier behaald kunnen worden.

Veel andere overwinningen zitten er op dit eigenste moment niet meteen in, aangezien een parasiet met de welluidende naam Giardia Lamblia, die ik met de nodige medicatie dacht onder controle te hebben, mij weer stevig in zijn ban heeft. Maar ook dat is alweer een heel ander (onsmakelijk) verhaal dat hopelijk geen al te uitgebreide plot kent…